بررسی تعیین کننده های بین نسلی و درون نسلی اعتماد اجتماعی: مطالعه ی موردی شهرهای مشهد و سبزوار

هدف از این مطالعه بررسی عوامل مرتبط با اعتماد اجتماعی با تأکید بر نسل ها، در دو شهر مشهد و سبزوار از استان خراسان رضوی است. متغیر وابسته ی این پژوهش، اعتماد اجتماعی است که با دو بعد اعتماد عام یا رقیق و اعتماد خاص یا غلیظ سنجیده شده است. منظور از اعتماد خاص، اعتماد به افراد آشنا و منظور از اعتماد عام، اعتماد به افراد ناآشنا در جامعه است. با این حال تمرکز اصلی این تحقیق بر اعتماد عام است. بدین منظور با استفاده از روش پیمایشی، دو نمونه ی 600 نفری از هر شهر با ابزار پرسش نامه مورد مصاحبه قرار گرفتند. چارچوب نظری این پژوهش را دو نظریه تشکیل می دهد: نظریه ی نهادی رزستین و استول، و نظریه ی سرمایه ی اجتماعی پاتنام. متغیرهای استخراج شده از نظریه ی اول عبارت اند از: اعتماد نهادی، نگرش به وجود فساد در سایر شهروندان در رابطه با نهادها، احساس امنیت اجتماعی، تجربه ی تبعیض در رابطه با نهادها. متغیرهای استخراج شده از نظریه ی سرمایه ی اجتماعی عبارت اند از: سن(نسل)، میزان عضویت در انجمن های رسمی، میزان عضویت در شبکه های غیررسمی، میزان استفاده از رسانه ها، متغیرهای پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی(درآمد، تحصیلات، شغل) و محل سکونت. متغیرهای جنسیت، محل تولد، قومیت و وضعیت تأهل نیز مورد بررسی قرار گرفتند. در تحلیل چند متغیره به روش رگرسیون گام به گام، چهار متغیر استخراج شده از نظریه ی نهادی، وارد مدل شدند و روی هم رفته 47 درصد از واریانس متغیر وابسته ی اعتماد عام را تبیین کردند. رابطه ی متغیرهای نگرش به وجود فساد و تجربه ی تبعیض با متغیر وابسته، معکوس بود. بنابراین چهار متغیر یاد شده همان تعیین کننده های بین نسلی اعتماد اجتماعی عام هستند. این پژوهش نشان می دهد که نظریه ی نهادی نسبت به نظریه ی سرمایه ی اجتماعی جهت تبیین اعتماد عام در جامعه ی مورد مطالعه از قدرت تبیینی بالاتری برخوردار است. این بدان معنی است که برای ایجاد و حفظ اعتماد عام در جامعه، ابتدا باید عواملِ مخرب اعتماد، از طریق کارآمد نمودنِ نهادها، کنترل گردد تا عوامل سازنده ی اعتماد بتواند موثر واقع افتد. به علاوه پس از تحلیل یافته ها در این رساله و به هنگام بازگشت به سطح نظری، دو مفهوم پیشنهاد گردید. مفهوم اول، «سطح نهادینگی ساختارهای دموکراتیک» در یک جامعه، جهت انتخاب چارچوب نظری و مفهوم دوم«میزان شناخت از واقعیت اجتماعی موجود» است که برای افزایش قدرت تعمیمیِ نظریه ی سرمایه ی اجتماعی پاتنام، به عنوان حدفاصل مفهوم «برخورداری از منابع» و «اعتماد عام» پیشنهاد گردید.